Qëllimi:
- Përgatitja e qytetarëve në rastet e emergjencave (zjarreve), zvogëlimi i dëmeve dhe përballimin e situatës që mund të krijohet, nisur nga përvojat e deritanishme dhe problematikat e krijuara nga zjarret gjatë sezonit pranverë-verë;
- Informimi dhe bashkëpunimi midis institucioneve dhe qytetarëve në rastet e nevojës;
- Njohja me rëndësinë dhe mbrojtjen e pyejeve dhe hapësirave të gjelbërta.
Ligji Nr. 45 datë 18.07.2019 “Për Mbrojtjen Civile”;
Planit Kombëtar të Emercencave Civile, të miratuar me VKM-në 835, datë 03.12.2004;
Ligji Nr. 152/2015 “Për shërbimin e Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimin”;
Udhëzimi Nr. 16, datë 11.07.2003 “Për ngritjen e Komisionit të Planifikimit të Përballimit të Emergjencave Civile në nivel qarku”;
Ligji Nr. 107/2016 “Për Prefektin e Qarkut”;
Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”;
VKM Nr. 923, datë 25.11.2020, “Për funksionimin e organizimin e Komitetit të Mbrojtjes Civile dhe bashkëpunimin ndërinstitucional të institucioneve dhe të strukturave të Sistemit të Mbrojtjes Civile”;
Ligj Nr. 57, datë 30.04.2020 “Për Pyjet”;
VKM-së nr.775, datë 15.12.2021 “Për miratimin e llojeve të sinjaleve të alarmit, numrit dhe mënyrës së përdorimit të tyre në rastet e fatkeqësive”;
Urdhër nr.18, datë 04.03.2022 “Për ngritjen e Komisionit të Mbrojtjes Civile në nivel qarku”.
Përkufizime:
“Rrezik zjarri” është situata e krijuar nga akumulimi i faktorëve që nxitin mundësinë e nisjes së zjarrit dhe zhvillimit të tij.
“Sisteme të diktim-sinjalizimit” janë pajisje që diktojnë, sinjalizojnë shfaqjen e tymit, gazrave dhe zjarrit.
“Shërbimi vullnetar i mbrojtjes nga zjarri” është organizimi i strukturës vullnetare për mbrojtjen nga zjarri dhe shpëtimin, nga organet e njësitë e qeverisjes vendore, nga personat juridikë, që kryejnë veprimtaritë e tyre në Republikën e Shqipërisë, nga institucione dhe agjenci shtetërore, të cilat kanë përgjegjësi për administrimin e pasurive shtetërore me rrezikshmëri nga zjarri.
“Mbrojtja e pyjeve dhe e tokës pyjore” është veprimtaria për parandalimin e degradimit, përtëritjen, ruajtjen dhe përmirësimin e pyjeve të burimeve pyjore e jopyjore bashkëshoqëruese dhe të mjedisit pyjor nga faktorët njerëzorë e natyrorë. “
Pyll komunal” është pylli në pronësi apo në përdorim të organeve të qeverisjes vendore.
RËNDËSIA E PYJEVE DHE HAPËSIRAVE TË GJELBËRTA
Pyje për Njerëz: Sipërfaqja pyjore në Shqipëri është rreth 1 milion ha, duke zënë rreth 36% të sipërfaqes së vendit, me një mesatare prej 0.36 ha/banor Mekanizëm shkëmbimi ndërmjet O2 që ato lëshojnë dhe absorbimit të CO2. Një pemë gjethore e rritur çliron në ditë oksigjen për 2-10 persona. Janë një barrierë e ndotjes nga zhurmat, duke reduktuar deri në 50% të asaj që dëgjohet nga humanët. Janë një burim i përkryer i qetësisë dhe pasurimit të vlerave shpirtërore përmes vlerave të tyre të pamatshme.
Pyje për Zhvillim: Sigurojnë lëndën drusore për ndërtim, dru zjarri dhe rrëshirën, si bazë për një sërë industrish. Zonat pyjore përbëjnë një element thelbësor për zhvillimin e turizmit, si zonat bregdetare, malore apo ato urbane. Krijojnë mundësi për punësim, si përmes operacioneve në pyll, ashtu edhe përmes grumbullimit të bimëve jodrusore. Në vendet në zhvillim, vlerësohet se pyjet angazhojnë 80% të popullsisë së këtyre vendeve me produktet jodrusore nga pyjet.
Pyje për Ushqim: Janë burim për produkte, si bimë mjekësore, fruta pylli apo edhe gjuetia e kontrolluar. Veçanërisht marrin një vlerë të jashtëzakonshme përsa i përket bimëve mjekësore. Pyjet janë një burim i mirë për ujërat nëntokësorë, duke siguruar filtrimin e reshjeve në nëntokë dhe mundësi më të mira për ujë të pijshëm dhe vaditje. Shërbejnë për të krijuar breza pyjorë të domosdoshëm për bujqësinë, veçanërisht për kulturat e ndjeshme ndaj erërave. Nga ana tjetër reduktimi i shpejtësisë së erës, krijon mundësi më të mira për pjalmim nga bletët.
Pyje për Natyrën: Pyjet ndikojnë në freskinë e mjediseve, duke ulur njëkohësisht nevojën për energji. Janë një parandalues dhe luftues i mirë i përmbytjeve. Sistemet rrënjore mbajnë tokën të lidhur në rastet e reshjeve të rënda, veçanërisht të nevojshme përgjatë shtretërve të lumenjve. Mbrojtja e pyjeve si një element i kujdesit përfshin disa masa që vijnë si rezultat i veprimeve dëmtuese dhe shkatërruese si prerjet, transporti dhe shitja e paligjshme e lëndës drusore, zjarri, sëmundjet dhe dëmtuesit natyrorë, etj. Një ndër problematikat e pyjeve në aspektin e mbrojtjes janë prerjet e paligjshme në nivel të lartë, duke dëmtuar kështu pyjet dhe habitatin përreth.
KARAKTERISTIKAT E ZJARREVE NË PYJE
Zjarri pyjor mund të përkufizohet si një zjarr bimësie, dmth që ka si lëndë djegëse origjinën bimore, i aftë të përhapet në mënyrë autonome në zonën e pyllëzuar. Në mënyrë që të fillojë ky fenomen, është e nevojshme një ndezje, që është një furnizim i mjaftueshëm i nxehtësisë për të shkaktuar djegien me një nivel të tillë që të mbajë vetë. Ky veprim përbën faktorin përcaktues të zjarrit dhe analizohet në kërkimin e shkaqeve të zjarrit. Probabiliteti i ndezjes së kësaj lënde pyjore është i lidhur me karakteristikat e tij fizike, para së gjithash lagështia dhe shpërndarja e saj në hapësirë.
Sipas llojeve të zjarreve në pyje mund ti specifikojmë në:
· Zjarr nëntokësor ose nënsipërfaqësor
· Zjarr sipërfaqësor ose pranë nëntokës
· Zjarr në kurorat e drurëve
NDEZJA – Faktorët determinues
Vetëndëzja e përbërjes aktivitetet industriale (të pavullnetshme) përbërja e tokës/pyllit, lagështia,etj linjat e energjisë (e pavullnetshme) aktivitetet pyjore (të pavullnetshme) aktivitete rekreative (të pavullnetshme) djegia e mbeturinave (e pavullnetshme) aktivitetet bujqësore (të pavullnetshme) cigare dhe ndeshje (të pavullnetshme) shkaqe të tjera të pavullnetshme natyrale (vetëtima) tjera … Përhapja e zjarrit është një ngjarje dinamike e lidhur fort me kushtet mjedisore. Pjesa e përparme e flakës ka një sjellje të lidhur me faktorët predispozues që ndryshojnë në kohë dhe hapësirë dhe kushtëzojnë përhapjen e saj. Zjarri pyjor është një fenomen që evoluon, karakteristikat e të cilit ndryshojnë me kalimin e kohës. Fazat kryesore të zhvillimit të një zjarri kështu mund të zgjidhen: – Ndezja: paraqet momentin fillestar – Faza fillestare e rritjes: pas ndezjes, fillon përhapja e zjarrit. Djegia në progres gjeneron nxehtësi e cila, përmes transmetimit kryesisht nga rrezatimi, ngroh përbërjen /combustibile dhe bën që ajo të ndizet. Ky mekanizëm është baza e ndezshmërisë së lëndës djegëse klasa dimensionale, ngjeshja, lagështia, përbërja kimike, prania e rrëshirave, vajrave thelbësorë etj.
Përhapja e zjarrit është një ngjarje dinamike e lidhur fort me kondicionimin mjedisor. Prandaj është e qartë se ndryshimi i klimës mund të ndikojë ndjeshëm në regjimin e zjarrit: në një perspektivë planifikimi afatmesëm, ky aspekt nuk mund të nënvlerësohet. Masa që do të miratohet me qëllim ndryshimin progresiv të klimës është mirëmbajtja e një strukture operative që aktivizohet me shpejtësi në çdo kohë të vitit, duke shfrytëzuar vlerësimin e rrezikut dinamik të zjarrit në pyje dhe parashikimeve të motit afatmesëm, sot gjithnjë e më të besueshme.
Në vitin 1995, Shqipëria ratifikoi Konventën për Ndryshimet Klimatike (UNFÇC). Në vitin 2004, miratoi një ligj për të ratifikuar Protokollin e Kiotos dhe për ta zbatuar atë në vend. Prej vitit 1998, është ngritur në Ministrinë e Mjedisit të Shqipërisë, një zyrë e veçantë. Me mbështetjen e UNDP-së, kjo zyrë merret posaçërisht me çështjet e ndryshimit të klimës dhe impaktin e saj në situatën energjetike në vend.
Temperatura në rritje (në vitin 2050, pritet një rritje mesatare e temperaturave vjetore me 2 gradë C dhe në vitin 2100 me 4 gradë, krahasuar me sot); Mungesa e reshjeve (në vitin 2050, pritet një pakësim i reshjeve vjetore prej 5-10%, ndërsa në vitin 2100 madje edhe nga 10 – 20% në krahasim me sot); Parregullsira atmosferike, sidomos reshje të furishme; Të dhënat tregojnë se pritet të ketë rritje të temperaturës dhe ulje të sasisë së reshjeve, e për rrjedhojë do të ketë dimër më të butë, pranverë më të ngrohtë, verë më të nxehtë e më të that, dhe vjeshtë më të thatë. Vera pritet të shoqërohet me thatësira për shkak të rritjes së temperaturës dhe mundësisë së avullimit, çka nuk do të balancohet me reshje. Si pasojë e rritjes së temperaturave, mundësia e fenomeneve ekstreme dhe ndryshueshmërisë së temperaturave ditore minimale se sa atyre maksimale, rriten mundësitë e thatësirave më të shpeshta dhe më të ashpra të cilat shtojnë më shumë rrezikun e zjarreve. Për shkak të rritjes së temperaturave mesatare të dimrit, pritet që sasia më e madhe e reshjeve të jetë në formën e shiuat dhe jo të borës, çka do të shkaktojë rritje si të lagështisë së tokës ashtu dhe të prurjeve. Rritja e nivelit të përgjithshëm të reshjeve mund të shtojë rrezikun e erozionit të tokës në varësi të intensitetit të shiut. Rritja e nivelit të detit (niveli i detit mund të rritet deri në vitin 2100 me 50 centimetra). Deri në vitin 2050, rreth 60.000 njerëz pritet të preken drejtpërdrejt nga ndryshimet e shkaktuara nga efektet e ndryshimeve klimaterike, në 2100 numri mund të shkojë edhe mbi 100.000 vetë.
Menaxhimi i emergjencave civile është proçes i cili përfshin 3 shtyllat kryesore të tij:
1. Marrja dhe përpunimi i informacionit.
2. Planizimi.
3. Reagimi për menaxhimin e situatës.
MASAT PËR PARANDALIMIN E ZJARREVE NË PYJE/KULLOTA
Të gjitha masat që merren për parandalimin e zjarreve sipas kohës kur ndërmeren dhe me cfarë qëllimi, ndahen në : a.Masa preventive b.Masa përgatitore c.Masa direkte
MASAT PREVENTIVE – Janë masa mbrojtje kundër zjarreve që merren vazhdimisht gjatë gjithë vitit. Kjo për shkak se njeriu është shkaktar i tyre në 99% të rasteve edhe këto masa janë të përqëndruara plotësisht ndaj njeriut. Qëllimi final është të parandalohet shkaktimi i zjarreve dhe të zvogëlohet numri i këtyre zjarreve. Në këtë kuadër këto masa janë Masa ligjore , mbrojtja e pyjeve/kullotave rregullohet me ligje dhe akte nënligjore ku mbrojtja e tyre është përgjegjësi e të gjithëve por edhe e pronarëve (bashkisë apo subjekteve private) si edhe subjekteve që i menaxhojnë ato. Masat edukative , këto janë masa të cilat në vetvete përfshijnë edukimin e njerëzve dhe përdoren për të gjithë grupmoshat, më të përdorurat janë për të rinjtë deri në 18 vjet. Mënyrat janë nga më të ndryshmet që nga mësimet në librat shkollorë, leksione të hapura për mbrojtjen e pyjeve nga zjarret, përdorimi i revistave, fletpalosjeve, internetit tv etj.
MASA PËRGATITORE – Duke patur parasysh që masat preventive nuk e zgjidhin plotësisht problemin e mbrojtjes së pyjeve nga zjarret , është e domosdoshme marrja e masave përgatitore. Këto masa kanë një natyrë të përherëshme gjatë gjithë vitit dhe përfshihen: Zbulimi në kohë i zjarrit; Transferimi i Informacionit mbi zjarrin; Organizimi i zjarrfiksave dhe vullnetarëve.
Organizimi i zjarrfiksave dhe vullnetarëve deri tek vatra e zjarrit është shumë e rëndësishme për këtë arsye duhet njoftuar menjëhere me zbulimin e zjarrit. Transporti i organizuar i zjarrfiksave dhe pajisjeve, mënyra e organizimit të tyre dhe vullnetarëve krijon premisa për menaxhim të mirë të situatës së zjarrit. Ndërtimi i hendeqeve kundra zjarrit shërben si një pozicion mbrojtës për zjarrfikësit por edhe vullnetarët.
MASA DIREKTE – Pavarësisht nga masat më të mira preventivetë marra , zjarret përsëri ndodhin. Për këtë arsye nevojiten masat direkte. Këto janë masa të cilat ndërmerren gjatë kohëzgjatjes së zjarrit dhe synojnë lokalizimin dhe shuarjen e tij. Për të lokalizuar apo shuar një zjarr është e nevojshme të largohet një nga elementet nga i ashtuquajturi trekëndësh i Osborn-it, përkatësisht materiali djegës , burimi i nxehtësisë apo oksigjeni.
Sipas asaj se cili material ose mjet përdoret për këtë qëllim , metodat e shuarjes ndahen në:
Shuarje e zjarrit me tokë, metoda më e vjetër e përdorur për këtë qëllim , ku materiali i tokës përdoret si izolator , pra largon elementin oksigjen nga materiali djegës. Toka gjithashtu vepron si një izolant i nxehtësisë , përkatësisht energjia termike për djegien e drurit.
Shuarje e zjarrit me ujë, edhe kjo një ndër metodat tradicionale në shuarjen e zjarreve. Veprimi i ujit në procesin e shuarjes është i shumëfishtë. Luftimi i zjarrit me zjarr , megjithëse duket si konfuze, kjo metodë është efektive por mbart në vetvete rrezik dhe kërkon persona të trajnuar dhe me përvojë. Në vartësi të taktikës për lokalizimin dhe shuarjen e zjarrit, në një distancë të caktuar nga zjarri ndizet një “ zjarr i kontrolluar” ( që mund të lëvizë në drejtim të kundërt ose të njëjtë me drejtimin e lëvizjes së zjarrit) i cili djeg materialin para frontit të zjarrit , kur zjarri arin në atë sipërfaqe, nuk ka cfarë të djegë dhe zjarri shuhet.
Shuarje e zjarrit nga ajri nëpërmjet aeroplanëve është përdorur për herë të parë në vitin 1930. Në përgjithësi kjo është një metodë uji ose kimikatesh , por për shkak të specifikës është e veçuar si metodë e vecante. Është metodë mjaft e shpejtë dhe efikase sidomos për rastet e terreneve malore.
Shuarja e zjarrit me kimikate, në këtë rast përdoren kimikate të ndryshme. Kjo metodë alternohet me atë të ujit sepse në përgjithësi këto kimikate shpërbëhen nëpërmjet ujit. Llogaritet se 70% e ujit që përdoret në shuarjen e zjarreve harxhohet pa efektivitet , për këtë arsye ujit i shtohen kimikate të ndryshme të cilat përmirësojnë efektin e shuarjes së zjarrit.
Shuarje e zjarrit me eksploziv, përdoret kryesisht si metodë ndihmëse. Kryesisht për të rrëzuar pemë, gërmim kanalesh, krijim pengesash etj. Në rastet e shpërthimeve krijohet “ re e pluhurit” e cila ul përqindjen e oksigjenit në ajër rrjedhimisht zjarri ul intensitetin ose shuhet plotësisht.
RRADHA E PUNËS PAS RËNIES – TEK FIKJA E ZJARRIT NGA STRUKTURAT PËRGJEGJËSE
• Marrja e informacionit nga burime të ndryshme;
• Vënia në dijeni e Prefektit dhe QKOEC;
• Njoftimi i Kryetarit të Bashkisë dhe Shërbimit të M.Z.SH të Bashkisë përkatëse, Administratorit të Njësisë Administrative;
• Drejtuesit e Shërbimit Pyjor, Policia Vendore, Policia Vendore për Kufirin dhe Migracionin, Inspektoriati Shtetëror i Mbrojtjes së Mjedisit, Pyjeve dhe Ujërave, Agjencia e Zonave të Mbrojtura dhe subjektet private të cilat kanë në administrim sipërfaqe kullotësore dhe pyje;
• Nga Sektori i P.P.E.C.K evidentohet situata e rënies së zjarrit dhe ndjekin në vazhdimësi masat e marra nga strukturat përgjegjëse, të cilat u vunë në dijeni për veprimin konkret që ato kryen në terren, në luftë kundër zjarrit;
• Mer informacione të vazhdueshme mbi forcat pjesmarrëse në vatrën e zjarrit, zhvillimin e situatës dhe marrjen e masave të mëtejshme për shtimin e mjeteve dhe forcave nga strukturat e tjera përgjegjëse;
• Ndjek zhvillimin e situatës për shuarjen e zjarrit në terren deri në izolimin dhe shuarjen e tij përfundimtare si dhe informon Prefektin dhe QKOEC;
• Për rastet e rënies së zjarrit ku kërkohet struktura e Drejtorisë Vendore të Policisë për zbulimin dhe identifikimin e zjarrvënësve.
Detyrë qytetare e çdo individi , në rast se zbulon zjarr në pyll/kullotë, është që të njoftojë sa më shpejt të jetë e mundur institucionet përgjegjëse. Nga shpejtësia e informimit, saktësia dhe përmajtja varet suksesi i aksionit të shuajtjes së zjarrit Në rast se në fondin pyjor ose në një pjesë pylli dhe në shkurre bie zjarr, organet e shërbimit pyjor, organet e njësive të qeverisjes vendore, çdo subjekt shtetëror a privat, njësi apo repart ushtarak, shkollë, institucion publik e privat, si dhe çdo shtetas kanë detyrë të njoftojnë dhe të marrin pjesë për shuarjen e tij.
Hapat që duhet të ndërmerren janë:
Telefononi nr 128 i Shërbimit Zjarrfikës. Prezantoni veten me emër e mbiemër. Tregoni se ku jeni ( vendndodhjen e saktë). Tregoni venndndodhjen e zjarrit ( duke dhënë pikat orjentuese sa me te sakta, emrin e vendit , vendbanimit më të afërt apo objekte te njohura). Tregoni llojin e bimësisë që po digjet (dru , shkurre , bar etj) Nëse vëreni diçka të dyshimtë afër vatrës së zjarrit, domethënë automjet mundohuni të shënoni targën apo ta mbani mend. Nëse vlerësoni se mund të shuani zjarrin me mjete rrethanore atëherë ndërhyni, ne të kundërt largohuni në një distancë të sigurt. Me qëllim që të kuptoheni me personin në telefon jeni të lutur të flisni qartë dhe ngadalë. Informacioni i dhënë në këtë mënyrë është i saktë dhe përmban të gjitha elementet e nevojshme, përcaktimi i vatrës së zjarrit, lloji i materialit djegës, nëse zjarri ka qënë i qëllimshëm etj.
Harta me vendet ku zjarret kanë qenë më të shpeshta gjatë 2021
